In augustus 2012 heeft de gemeente Albrandswaard aan Stichting Dorp, Stad & Land i.s.m. Walraad architecten de opdracht verstrekt om een rapport op te stellen ten behoeve van een bouwtechnische en waardestellende herwaardering van de Boerderij “Oostdorp”, Slotvalkensteinsedijk 5 te Poortugaal.
In februari 2017 kreeg Stichting Dorp, Stad & Land i.s.m. Walraad architecten de opdracht om een aantal onderdelen van het rapport te actualiseren.
Doel van de rapportage is om de monumentale en de nog te restaureren waarden van de boerderij met schuur vast te leggen en de mogelijkheden voor herbestemming te verkennen. De wens van de gemeente is om een potentiële koper aan te trekken die de boerderij en schuur zal herbestemmen i.s.m. restauratie.
Boerderij Oostdorp aan de Slotvalkensteinsedijk 5 in Poortugaal kent zijn oorsprong in 1389 en heeft de historische betekenis voor Poortugaal als landbouwrijk dorp. Het is een van de eerste boeren nederzettingen aldaar. Als noordelijk ankerpunt in de inmiddels verdwenen Waddingswaardse polder, kent de lokatie een geschiedenis met een gebruik ten behoeve van landbouw en veeteelt tot aan het eind van de 20ste eeuw.
De traditie van het boerenleven in de omgeving en de bijbehorende bouwstijlen, is er een van sober- en doelmatigheid met in zijn bouwexpressie een hang naar monumentaliteit en symmetrie. De ontwikkeling van de dwarsdeelboerderij naar de langsdeelboerderij is typerend voor deze streek en beiden zijn dan ook nog te vinden, al is het in steeds mindere aantallen.
De omgeving rond de boerderij is in het laatste decennium getransformeerd van akkers naar een nieuwbouwwijk en de boerderij ligt verlaten en ietwat vervreemd van zijn context in het laatst overgebleven puntje van de polder waarin het eens floreerde. De dijken als doorgaande routes naar de dorpskern zijn afgesneden en hebben hun functie verloren, maar zijn ter plaatse nog wel als zodanig herkenbaar.
Het erf met de boerderij, schuur en bijgebouwen zijn echter nog steeds duidelijk herkenbaar als een uitdrukking van het trotse agrarische verleden van Poortugaal. De huidige bebouwing, daterend uit 1884, is dan wel in technisch slechte, maar in originele staat. Het stenen woonhuis is symmetrisch opgezet vermoedelijk met een kenmerkende plattegrond zoals wij deze zouden verwachten bij een boerderij rond de Zuidhollandse eilanden. De schuur met houten constructie is een zeldzaam exemplaar met een weinig voorkomend kreupel etagegebint, vooral te vinden op de eilanden en zuidelijker. Het wagenhuis en de kapberg zijn van latere datum.
De waarde van het gemeentelijk monument boerderij Oostdorp is ten eerste gestoeld in de historie van de lokatie, welk dan ook een archeologisch waardevol belang heeft. Ten tweede is het erf en zijn directe omgeving het laatste onderdeel van de voor de rest verdwenen agrarische structuur van de Waddingwaardse polder. Daarnaast is de “kleine” boerderij een voor de streek typische dwarsdeelboerderij met een stenen woonhuis en een gepotdekselde houten schuur. De constructie van de schuur is waardevol vanwege zijn zeldzaamheid. Maar ook samenstel van schuur en woonhuis hebben monumentale waarde voor wat betreft het exterieur. Interieurwaarden konden niet opgenomen worden.
Met behoud en restauratie van de boerderij Oostdorp houdt Poortugaal haar verbinding met de historie intact, in velerlei opzichten. De instandhouding is goed te combineren met herbestemming. Daarmee wordt de verbinding met de toekomst gelegd.
De ligging en omvang van de kavel tezamen met de bebouwing lenen zich goed voor verscheidene vormen van herbestemming. De ruime opzet en bruikbare ruimtes in het woonhuis verschaffen een gemakkelijke inpassing van een nieuwe woonfunctie met een hedendaags comfort. De asymmetrische indeling van de schuur met de mogelijkheid tot het aanbrengen van een verdiepingsvloer maakt dat dit gebouw zich op diverse manieren kan schikken naar nieuwe vormen van gebruik. Wel dient bij beiden gedacht te worden aan openingen t.b.v. daglichttoetreding, welke passend en invoelend aangebracht zouden kunnen worden. De instabiele staat van de schuur zou kunnen betekenen dat deze deels of zelfs geheel gereconstrueerd dient te worden. Op welke wijze zou nader onderzocht dienen te worden. Tot slot is er mogelijkheid tot herbouw van een volume gelijkend een daglonershuisje, zoals deze ooit op het terrein heeft gestaan, wanneer een herbestemming hierom vraagt.
De financiële gevolgen van diverse herbestemmingen kunnen zeer uiteenlopen. Een raming op basis van 4 verschillende scenario’s is uitgewerkt.